คำสั่งเกี่ยวกับการจัดการไฟล์
ls - แสดงไฟล์และไดเรกทอรี่ย่อย
cd - เปลี่ยนไปยังไดเรกเทอรี
pwd - แสดงไดเรกทอรีปัจจุบัน
file - คำสั่งfileบนระบบ DOS/Windows นั้น ประเภทของแฟ้มข้อมูลจะถูกระบุด้วยนามสกุล แต่ใน UNIX จะไม่มีนามสกุลเพื่อใช้ระบุประเภทของแฟ้มข้อมูล ดังนั้นการหาประเภทของแฟ้มข้อมูลจะดูจาก Context ภายในของแฟ้ม ซึ่งคำสั่ง file จะทำการอ่าน Content และบอกประเภทของแฟ้มข้อมูลนั้นๆรูปแบบคำสั่ง file [option]... file
mv - เปลี่ยนหรือย้ายไดเรกทอรี
mkdir - สร้างไดเรกทอรี
rm - คำสั่งลบไฟล์
rmdir - ลบไดเรกทอรี
chown - ใช้สำหรับเปลี่ยนเจ้าของแฟ้มข้อมูลหรือ Directory
chgrp - ใช้สำหรับเปลี่ยนกลุ่มเจ้าของแฟ้มข้อมูลหรือ Directory

คำสั่งเกี่ยวกับการจัดการโปรเซส
ps - แสดง Process หรือโปรแกรมที่ประมวลผลอยู่ในระบบขณะนั้
kill - เมื่อทราบว่า process ใดที่มีปัญหา ก็จะเห็นเลขประจำ process คำสั่ง kill จะสามารถ process ออกจากระบบได้
fg -
bg -
jobs - เป็นคำสั่งสำหรับกำหนดควบคุม การรับส่งผ่านข้อมูลของ Firewall

คำสั่งสำรองข้อมูล
tar - ใช้สำหรับแตกแฟ้มที่ถูกบีบอัด แล้วนามสกุล tar
gzip -ใช้สำหรับแตกแฟ้มที่ถูกบีบอัด แล้วนามสกุล gz หรือ z แต่ทั่วไปเขาแนะนำให้ใช้ tar สำหรับสกุล .tar.gz
gunzip-

คำสั่งเกี่ยวกับการติดต่อสื่อสาร
telnet - ใช้ติดต่อเข้า server ต่าง ๆ ตาม port ที่ต้องการ แต่ปัจจุบัน server ต่าง ๆ ปิดบริการ telnet แต่เปิด SSH แทน
ftp - เป็นโปรแกรมรับ-ส่งไฟล์
lynx - Text browser ที่ใช้งานง่าย ใช้ดู source หรือ download ได้
mesg - จะใช้เพื่อควบคุมว่าผู้อื่นมีสิทธิที่จะส่งข้อความ write ถึงเราหรือไม่
ping - ตรวจสอบ ip ของเครื่องเป้าหมาย และการเชื่อมต่อ internet
write - ส่งข้อความไปยังผู้ใช้ในระบบ

คำสั่งอื่นๆ
at-
cpio-
bc - คำสั่งเรียกใช้โปรแกรมคำนวณเลขของระบบ Unix,Linux
basename-
last - ใช้แสดงรายชื่อผู้ login เข้ามาล่าสุด
crontab - ตั้งเวลาสั่งงานคอมพิวเตอร์
dd - ลบบรรทัดปัจจุบันทั้งบรรทัด
du - แสดงการเนื้อที่ใช้งาน ของแต่ละ directory โดยละเอียด
dirname-
ln-
env - แสดงค่า environment ปัจจุบัน
eject-
exec-
free - แสดงหน่วยความจำที่เหลืออยู่บนระบบ
groups-
hostname - คำสั่งแสดงชื่อเครื่องที่ใช้อยู่
lp-
mount - เป็นคำสั่งเชื่อมต่ออุปกรณ์เข้ากับระบบ
mt-
nice-
nohup-
netstat - แสดงสถานะของเครือข่ายว่ามีโปรแกรมใดเปิดให้บริการ
od-
pr
df - เป็นการตรวจสอบการใช้พื่นที่บนฮาร์ดดิสก์
printf-
printenv-
pg-
quota-
rlogin-

ที่มา :http://www.ensthai.com/tip_trick/page/unix_command_p2.php
http://technocomputer.iblog.co.th/11702/